Polskie przysłowie powiada, że „spoza drzew nie widać lasu”. Chodzi o to, że ludziom tkwiącym w samym centrum wydarzeń, często szczegóły przeszkadzają w ogarnięciu całości. Weźmy dla przykładu naszą scenę polityczną. Dla wielu ludzi – za co, nawiasem mówiąc, wielką odpowiedzialność ponosi TVN-24 – polityka sprowadza się do pyskówek między posłem Niesiołowskim, a posłem Kurskim. Ponieważ telewizja miele te bzdury przez 24 godziny na dobę, wielu ludzi myśli, że właśnie to jest najważniejsze, że to jest wielka polityka. Tymczasem w polityce najważniejsze są takie – można powiedzieć – „geologiczne” ruchy państw. Nie są one w ogóle widoczne na co dzień, toteż goniący za sensacją, albo jeszcze gorzej – uprawiający dezinformację oficerowie frontu ideologicznego poprzebierani za dziennikarzy, w ogóle o nich nie wspominają. Tymczasem, jak wiemy, to właśnie takie „geologiczne” ruchy, takie powolne procesy powodują wypiętrzanie się potężnych łańcuchów górskich, słowem – to właśnie one zmieniają oblicze świata.

Ale żeby w ogóle zwrócić na to uwagę, a potem zrozumieć znaczenie tych „geologicznych” procesów, trzeba nabrać dystansu do politycznego magla. Taki wicemarszałek Niesiołowski, taki poseł Palikot, lub inne gwiazdy telewizyjnych „śniadań”, czy „podwieczorków”, to w gruncie rzeczy brudna piana, jaka zawsze powstaje w ciasnocie i kotłowaninie, a która znika bez śladu w spokojnym, czystym nurcie. Dlatego przysłowie, że „spoza drzew nie widać lasu” jest bardzo dobrą wskazówką, na co zwracać uwagę przy obserwacji politycznej sceny.

Taki dystans, nie tylko polityczny, ale również geograficzny wobec Polski zachowała Maria ze Zdziechowskich Sapieżyna, której „Wspomnienia” ukazały się niedawno nakładem Wydawnictwa Literackiego w Krakowie. Oto jak ocenia ona naszą sławną transformację ustrojową, która przez 20 lat zdążyła obrosnąć tyloma fałszerstwami i fantasmagoriami:

„Polska po pierwszej wojnie nie przypominała zgrai, która pozostała nam po PRL-u! (...) Dzisiaj jest szarpanina na oczach wszystkich, wszyscy wszystko wiemy, za wcześnie, za późno, jakaś rywalizacja... ale to jest zupełnie inne powietrze, inna aura. W ogóle to dla mnie inna Polska. (...) W 1992 roku wróciłam na zawsze do Polski. Ostatnio jednak jej nie pojmuję i z trwogą myślę, że może nigdy nie powróci. Polska po raz pierwszy w swojej historii zdaje się tracić ducha.”

To przygnębiająca i zarazem przerażająca diagnoza. Przerażająca przez swą nieodwracalność. Duch raz utracony, może nie powrócić już nigdy. A czy można wyobrazić sobie naród bez ducha? Naród bez ducha przypomina wypchanego orła. Niby ma to samo, co i orzeł żywy; ma skrzydła, ma szpony, ma dziób – ale – już nigdy nigdzie nie poleci.

Maria księżna Sapieżyna taktownie nie wspomina o przyczynach tej utraty ducha. Ale czyż może być inaczej, czyż naród może nie utracić ducha w sytuacji, gdy przywództwo nad sobą powierza agentom i konfidentom? Oni nie umieją służyć Polsce, bo nie umieją służyć nikomu. Oni umieją już tylko wszystkim się wysługiwać i nadskakiwać. Nic dziwnego, że Polskę zdradzają.