Przypominam o tym wszystkim ze względu na pytanie, z jakim zwrócił się do mnie pewien lekarz, któremu uczestnictwo w opisanym samorządzie zawodowym z jakichś powodów zaczęło ciążyć, a zapewnił mnie, że w swoim zniechęceniu nie jest wcale odosobniony. Inaczej mówiąc, interesowało go, czy jest jakaś możliwość wydostania się z tej wspólnej obory, do której władza publiczna zapędziła wszystkich lekarzy i lekarzy dentystów. Nie wiem, czy chciałby on wykonywać zawód lekarza bez konieczności uczestniczenia w jakimkolwiek „samorządzie”, czy też interesowałaby go możliwość utworzenia, wraz z podobnie jak on zniechęconymi, jakiegoś samorządu alternatywnego. Po analizie przepisów konstytucji i ustaw można dojść do wniosku, że leninowski system „ufać i kontrolować” jest szczelny i żadnej możliwości wydostania się ze wspólnej obory na swobodę nie dopuszcza. Jest atoli nikłe światełko w tunelu w postaci art. 31 ust.2 konstytucji. Mówi on, że „nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje”. Wprawdzie „prawo”, czyli art. 17 ust. 1 konstytucji oraz wspomniane dwie ustawy to i owo przewidują, ale wprost niczego lekarzom nie „nakazują”, a w szczególności nigdzie nie stwierdzają wprost i expressis verbis, że – po pierwsze - przynależność do samorządu utworzonego w drodze ustawy ma charakter obowiązkowy, a po drugie – że obok samorządu „ustawowego” nie może istnieć alternatywny samorząd dobrowolny.

Art. 17 ust. 1 konstytucji mówi tylko, że samorządy zawodowe „można” tworzyć „w drodze ustawy”, ale nie zabrania tworzenia samorządów zawodowych w inny sposób. Przeciwnie – art. 12 konstytucji stwierdza, że Rzeczpospolita Polska „zapewnia wolność tworzenia i działania” nie tylko związkom zawodowym i organizacjom społeczno-zawodowym rolników, ale również „ruchom obywatelskim” oraz „innym dobrowolnym zrzeszeniom”. Jeśli zatem jacyś lekarze i lekarze dentyści utworzyliby dobrowolne zrzeszenie pod nazwą „okręgowa izba lekarska”, to w świetle przepisów konstytucji i obydwu ustaw nie naruszyliby prawa, ponieważ nie ma przepisu stwierdzającego, iż samorząd lekarski ustanowiony w drodze ustawy działa na zasadzie wyłączności. Co więcej – wydaje się, że żaden organ władzy publicznej nie mógłby ich z tego powodu molestować, a to ze względu na art. 7 konstytucji, który powiada, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. Oznacza to, że każda czynność organu władzy publicznej wymaga WYRAŹNEGO przyzwolenia ustawowego, zaś czynności te mogą być dokonywane WYŁĄCZNIE w granicach prawem przewidzianych. Krótko mówiąc, art. 7 konstytucji zabrania domniemywania kompetencji władzy publicznej tam, gdzie prawo ich wyraźnie nie przyznaje. Tymczasem zasada praworządności w stosunku do obywateli wyraża się w stwierdzeniu, że dozwolonej jest wszystko, co nie jest zakazane. Ponieważ tworzenie samorządów zawodowych OBOK samorządów tworzonych w drodze ustawy (które, w myśl art. 17 konstytucji, też tylko „mogą” być tworzone) nigdzie zakazane nie jest, zaś żadna ustawa nie ustanawia przymusu uczestniczenia lekarzy w KONKRETNYM samorządzie zawodowym ( w tym przypadku – ustawowym), to dla zadośćuczynienia prawu wystarczy powołanie alternatywnego samorządu zawodowego pod nazwą okręgowej rady lekarskiej, na listę której wpisani zostaliby lekarze posiadający prawo wykonywania zawodu i wykonujący ten zawód na obszarze działania rady – zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy z 17 maja 1989 roku o izbach lekarskich. Ta sama organizacja mogłaby – zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty - przyznawać również prawo wykonywania zawodu lekarza, zgodnie z nakreśloną w tej ustawie procedurą. Również składki członkowskie musiałyby być obligatoryjne i podlegające ściągnięciu w trybie egzekucji administracyjnej.

A czy jest możliwe wykonywanie zawodu lekarza bez członkostwa w jakimkolwiek samorządzie zawodowym? Na pierwszy rzut oka dobrze to nie wygląda, ale kiedy przyjrzymy się art. 19 ustawy o izbach lekarskich, to stwierdza on tylko, iż okręgową izbę lekarską – a więc organ samorządu zawodowego – stanowią lekarze wpisani na listę jej członków. A contrario można zatem przyjąć, że lekarze na tę listę nie wpisani członkami okręgowej izby lekarskiej nie są. No dobrze, ale art. 12 ust. 1 tej ustawy stanowi, że na listę okręgowej izby lekarskiej wpisuje się lekarzy posiadających prawo wykonywania zawodu lekarza i zamierzającego wykonywać lub wykonującego ten zawód na obszarze działania izby. Czy jednak należy to rozumieć w ten sposób, iż wpisanie na listę okręgowej izby lekarskiej jest warunkiem sine qua non wykonywania zawodu lekarza, czy też raczej – że na listę okręgowej izby lekarskiej nie wolno wpisywać osób nie posiadających prawa wykonywania zawodu lekarza, nie zamierzających go wykonywać, ani nie wykonujących go na obszarze działania izby? Co więcej – art. 5 ust 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty w żadnym przypadku nie uzależnia przyznania prawa do wykonywania zawodu lekarza od uczestnictwa w samorządzie zawodowym. Takiego warunku nie ma, a nawet być nie może, bo osoby nie mającej prawa wykonywania zawodu lekarza na listę członków okręgowej izby lekarskiej wpisać nie wolno. Zatem wygląda na to, że w świetle obowiązujących przepisów można wykonywać w Polsce zawód lekarza bez konieczności uczestniczenia w samorządzie zawodowym. W tym celu wystarczy zwrócić się do władz okręgowej izby lekarskiej z uprzejmą prośbą o łaskawe wykreślenie z listy członków – bo przecież ani raz przyznane prawo wykonywania zawodu lekarza, ani żadne inne ważne rzeczy od tego członkostwa nie zależą.