Z okazji otwarcia konkursu ofert przedsiębiorców działających w branży informatycznej, doszło do powtórki z PRL-u – na co natychmiast zwróciły uwagę niezależne media. Oczywiście chodzi o kolejki i tzw. kolejkowe listy społeczne, które w schyłkowym okresie „realnego socjalizmu” stanowiły realny wyraz sławnej społecznej sprawiedliwości, stanowiącej również dzisiaj mroczny przedmiot pożądania nie tylko wśród marksistów, ale również – a może nawet zwłaszcza – wśród antymarksistów. Tymczasem logika formalna poucza, że jeśli rzeczownik „sprawiedliwość” opatrzyć przymiotnikiem „społeczna”, to nieomylny to znak, iż sprawiedliwość społeczna nie jest tym samym, co sprawiedliwość zwyczajna. W przeciwnym razie nie byłoby potrzeby opatrywać słowa „sprawiedliwość” żadnymi szczególnymi przymiotnikami. A skoro sprawiedliwość społeczna nie jest sprawiedliwością, to prawdopodobnie jest jakąś formą niesprawiedliwości.

Ale mniejsza o to, bo charakterystyczne jest, że niezależne media, jak zwykle zajęły się wyłącznie powierzchnią zjawiska, to znaczy - zewnętrznym podobieństwem kolejek PRL-owskich z obecnymi kolejkami, nazwijmy je – biznesowymi. Czy ta powierzchowność bierze się z ostrożności („posadę przecież mam w tej firmie kłamstwa, żelaza i papieru. Kiedy ja stracę – kto mnie przyjmie?”), czy może z umysłowej niezdolności do analizy bardziej wnikliwej, czy wreszcie po trosze z jednego i z drugiego – tego, ma się rozumieć, nie wiem. To zresztą nieistotne, bo zjawisko pozostaje takie samo bez względu na to, czy jego obserwatorzy potrafią uchwycić jego specyfikę, czy nie.

Kolejki ustawiały się dlatego, że przedsiębiorcy pragnęli uzyskać subwencje z Unii Europejskiej, która postawiła do ich dyspozycji bodajże 135 milionów złotych. „Jak forsa – to mi wsuń ją!” - proponuje poeta, więc nic dziwnego, że i przedsiębiorcy rzucili się na tę okazję. W dzisiejszych czasach zarobić, dajmy na to, sto, a nawet i dziesięć tysięcy złotych, wcale nie jest łatwo, więc skoro jest do podziału aż 135 milionów, to warto się po nie schylić, nawet gdyby w tym celu trzeba było używać narzędzi pochodzących z arsenału socjalizmu realnego. Już Wespazyjanus – jak go nazywa Sędzia Soplica - zauważył, że „pecunia non olet”, co się wykłada, że pieniądze nie śmierdzą i swemu synowi Tytusowi, kiedy ten naigrawał się z ojca – cesarza, że nałożył podatki na publiczne klozety, urządził taki oto eksperyment. Wziął garść monet, podsunął Tytusowi pod nos i zapytał, czy czuje przykry zapach. Kiedy ten zaprzeczył, Wespazjan zauważył: „a przecież to z uryny”. Tymczasem w tym przypadku pieniądze nie są nawet z uryny, tylko z Unii Europejskiej!

„Nia u tom dziwa, szto kobyła siwa, a u tom dziwa, że wozu nie wiazie” – powiadają nasi sąsiedzi Białorusy. Nic dziwnego, że przedsiębiorcy mają tropizm do pieniędzy. Osobliwe natomiast jest to, że ich biznesplany oceniają i o przyznaniu subwencji decydują ludzie, którzy nigdy w życiu żadnego biznesu nie prowadzili, którzy albo posiwieli za urzędniczymi biurkami, albo – jako tzw. panienki – właśnie debiutują w biurokratycznej karierze. Krótko mówiąc – ludzie nie mający zielonego pojęcia, czy przedstawiony im projekt ma sens, czy go nie ma. Jakimi zatem kryteriami się kierują? Oczywiście najgłupszymi z możliwych – do czego szczerze przyznał się jeden z urzędników przyjmujących te oferty. Chodzi mianowicie o to, czy wszystkie druczki są właściwie wypełnione. Jest to postępowanie mniej więcej takie, jak postępowanie pani nauczycielki, która oceniałaby intelektualne możliwości i osiągnięcia ucznia na podstawie marginesów w jego zeszycie.

W dodatku te „unijne” pieniądze tak naprawdę nie są wcale unijne, podobnie, jak pieniądze rządowe nie są rządowe. Unia Europejska jako struktura, podobnie zresztą, jak rządy, nie wytwarza żadnego bogactwa, a tylko rozdziela bogactwo wyciągnięte z poszczególnych krajów pod pretekstem „składki” (Polska płaci ok. 11 mld zł rocznie, co stanowi równowartość ok. 500 km autostrady). A w poszczególnych krajach pieniądze na tę „składkę” odbiera się podatnikom - między innymi tym przedsiębiorcom, którzy stali w kolejkach nadzorowanych przez społeczne komitety kolejkowe. Po co stali? Żeby poddać się osądowi biurokratów i panienek, które zdecydują, czy uda im się odzyskać choć trochę pieniędzy wcześniej im odebranych. Absurd? Tylko z pozoru – bo tak naprawdę to tresura – jak to w socjalizmie.

W socjalizmie, jak wiadomo, chodzi o wbicie ludziom do głowy, że ich największym dobroczyńcą jest państwo – to znaczy – sprawująca władzę biurokracja. albo jakaś inna mafia. Każdy normalny człowiek tego rodzaju sugestię instynktownie odrzuca, ale właśnie dlatego konieczna jest tresura – żeby nie tylko przestał ją odrzucać, ale przede wszystkim – żeby w nią szczerze uwierzył. Nawet konklawe można doprowadzić do ludożerstwa, byle postępować cierpliwie i metodycznie – twierdzi Stanisław Lem. Ojca Narodów, Chorążego Pokoju podobno kiedyś zapytano, dlaczego tak krótko trzyma swoich poddanych. Nie odpowiedział wprost, tylko nakazał przeprowadzić eksperyment. W jednym kojcu kury karmiono normalnie, a w drugim – prawie wcale. Po pewnym czasie wypuszczono kury z obydwu kojców i Ojciec Narodów sypnął im trochę ziarna. Kury syte dziubnęły od niechcenia i rozlazły się po całym podwórzu. Kury głodne mało nie pozabijały się w walce o dostęp do ziarna. I właśnie obejrzeliśmy tresurę przedsiębiorców.